OVER hATTR
Heb jij of iemand uit je familie of naaste omgeving de diagnose familiale (erfelijke) transthyretine amyloïdose of hATTR (hereditary transthyretin amyloidosis) gekregen? Via deze website kom je wat meer te weten over deze zeldzame aandoening. We proberen je wegwijs te maken in de brede waaier van mogelijke symptomen en vertellen je wat meer over de behandelingen die er momenteel bestaan.
EVEN INZOOMEN OP WAT ‘AMYLOÏDOSE’ BETEKENT
In normale omstandigheden worden de eiwitten die je lichaam aanmaakt zodanig opgevouwen dat ze hun werk goed kunnen doen. Bij amyloïdose loopt er iets mis met de manier waarop bepaalde eiwitten worden ‘opgevouwen’. Daarom noemt men deze ziekte het ook wel eens een ‘eiwitvouwaandoening’. Door deze verkeerde manier van opvouwen ontstaan er als het ware verzwakte, onstabiele eiwitten. Deze onstabiele eiwitten die gemakkelijk uit elkaar vallen in kleinere fragmenten gaan samenklitten. Ze vormen draadachtige structuren (amyloïdfibrillen) die zich kunnen opstapelen op diverse plaatsen in je lichaam. Daardoor lopen bepaalde orgaanfuncties mank met specifieke symptomen als gevolg.1,2
Er bestaan heel wat verschillende vormen en oorzaken van deze ziekte. Amyloïdose is dan ook eerder een verzamelnaam voor verschillende vormen van de aandoening. Een 30-tal verschillende eiwitten zijn inmiddels gekend die aan de basis van amyloidose kunnen liggen. Ook ouderdom of een chronische ontsteking zoals bij reumatoïde arthritis kunnen aanleiding geven tot amyloïdose. De manier waarop de ziekte zich manifesteert, welke symptomen er zijn en welke organen betrokken zijn, kan heel erg verschillen van persoon tot persoon.4
WAT MAAKT hATTR ZO BIJZONDER?
Bij hATTR of familiale transthyretine amyloïdose loopt er iets mis met de stabiliteit van het eiwit transthyrethine. Transthyretine is een transporteiwit dat thyroxine (schildklierhormoon) en vitamine A aan zich bindt en transporteert in het lichaam. Zoals de benaming laat vermoeden is het een familiale aandoening en dus erfelijk. Er zit namelijk een fout (‘mutatie’) in het gen dat verantwoordelijk is voor de aanmaak van transthyretine. Als gevolg hiervan is het gevormde transthyretine eiwit minder stabiel en valt het transthyretine eiwit gemakkelijk uit mekaar en vormen zich amyloïdfibrillen. Deze fibrillen slaan vervolgens neer in verschillende organen en verstoren de functie. Er zijn momenteel een 100 tal erfelijke mutaties van het transthyretine gen bekend. Al naar gelang de mutatie blijken bepaalde organen zoals het hart, het zenuwstelsel of het spijsverteringsstelsel meer of minder betrokken te zijn.2.5.6
Indien het hoofdzakelijk het zenuwstelsel is dat wordt beïnvloed, spreken we van erfelijke transthyretine geassocieerde amyloïdotische polyneuropathie (hATTR-PN). Indien het voornamelijk het hart is dat wordt aangetast, spreken we van erfelijke transthyretine geassocieerde amyloïdotische cardiomyopathie (hATTR-CM).
hATTR is een zeldzame ziekte. Hoeveel mensen er wereldwijd aan de aandoening lijden, is niet gekend, maar het zijn er wellicht 50.000 wereldwijd.4
hATTR-PN (vorm van de ziekte die voornamelijk het zenuwstelsel aantast) komt vaak voor in bepaalde landen zoals Portugal, Zweden, Cyprus, Mallorca en Japan. In Noord-Portugal bijvoorbeeld schat men dat zelfs 1 op 538 mensen de ziekte hebben.5
hATTR-CM (vorm van de ziekte die voornamelijk het hart aantast) komt vaker voor bij de Afro-Amerikaanse bevolking.6
Het is niet zo evident om hATTR vast te stellen. De aandoening kan zich namelijk uiten in heel wat verschillende symptomen, die daarenboven in eerste instantie doen denken aan andere vaak voorkomende ziektes. We zetten mogelijke symptomen even op een rijtje1,3,5
- Vermindering van gevoel, tintelingen, spierzwakte en/of pijn in de onderste (voeten & benen) en bovenste (handen en armen) ledematen. Het Carpaletunnelsyndroom is een regelmatig voorkomend probleem bij mensen met hATTR.
- Wisselende perioden van buikloop en constipatie
- Tekenen van hartgeleidingsstoornissen en hartfalen zoals
- vochtopstapeling (oedeem) met gezwollen benen als gevolg
- kortademigheid, zelfs na kleine inspanning
- slaapproblemen
- vermoeidheid
- duizeligheid en neiging tot flauwvallen bij het opstaan of na het eten
- druk op de borstkas (hartkramp of angina)
- Urineproblemen
- Erectieproblemen
- Onverklaarbaar gewichtsverlies
- Gezichtsstoornissen (o.a. aanhoudend ‘zwarte vliegjes’ zien door glasvochtvertroebeling en verhoogde oogboldruk (’glaucoom’)).
De leeftijd waarop de ziekte tot uiting komt kan sterk verschillen. Dit kan vanaf ± 30 jaar, maar evengoed pas veel later. Ook de ernst van de symptomen is zeer divers.5
Let wel: één vogel maakt de lente niet! Het is niet omdat je één of meerdere van deze klachten hebt dat je sowieso lijdt aan hATTR. Raadpleeg zeker je arts wanneer je met vragen zit!
HOE KRIJG JE ZEKERHEID OMTRENT hATTR?
Het is in eerste instantie belangrijk dat je je arts inlicht van alle symptomen waarmee je te kampen hebt. Eens er het vermoeden is van hATTR kan je arts de diagnose pas echt stellen na een reeks testen waaronder bijvoorbeeld een weefselbiopsie, gecombineerd met een DNA-analyse van je bloed. Hier kan uit opgemaakt worden of er in je genetisch profiel sprake is van een mutatie (genetische fout) die de ziekte kan uitlokken.1
hATTR is een erfelijk ziekte, meer bepaald een autosomaal dominante aandoening. Dit wil zeggen dat wanneer jij of je partner drager zijn van een mutatie in het transthyretine gen, jullie kinderen 50% kans hebben om eveneens de aandoening te krijgen. Als ze geen fout in hun transthyretine gen hebben, kunnen ze het ook niet doorgeven aan hun kinderen.5
Aangezien het om een erfelijke ziekte gaat, is het nuttig om na te gaan of er iemand in je familie gelijkaardige symptomen heeft of in het verleden vertoonde. Vertel dit zeker ook aan je arts!
Noteer weliswaar dat het niet altijd noodzakelijk is dat de symptomen heel duidelijk tot uiting komen. Enkel een genetische test via bloedanalyse kan uitsluitsel geven of je het gemuteerde gen al dan niet hebt.
hATTR is jammer genoeg een chronische en levensbedreigende progressieve ziekte die steeds erger wordt. Bij mensen die de ziekte op jonge leeftijd krijgen, evolueren de symptomen meestal sneller dan wanneer de aandoening pas op latere leeftijd start.1
Op dit moment kunnen enkel de symptomen verzacht worden met geneesmiddelen zoals pijnstillers, anti-diarreemiddelen, plaspillen of middelen voor hartfalen. Dit is uiteraard afhankelijk van de klachten die je hebt. De ziekte is nog niet te genezen. Wel bestaan er enkele geneesmiddelen die de ziekte intomen1:
- Transthyretine stabilizatoren kunnen in een vroeg ziektestadium de progressie van de ziekte afremmen door het eiwit transthyretine opnieuw te stabiliseren. Dit bestaat onder de vorm van capsules die dagelijks in te nemen zijn.
- Small interfering RNA (siRNA) en Antisense Oligonucleotides zorgen er allebei voor dat er geen transthyretine meer wordt aangemaakt. Beiden moeten ingespoten worden. (het ene elke week onderhuids door de patiënt zelf en het andere elke 3 weken in het ziekenhuis).
Eventueel kan een levertransplantatie overwogen worden omdat het minder stabiele transthyretine in de lever wordt aangemaakt. Deze ingreep is echter niet bij iedereen mogelijk en houdt ook risico’s in. Indien je hiervoor in aanmerking komt, zal je arts je daar zonder twijfel over informeren.
